وکیل خانواده 

 

مبحث نفقه در موضوعات مرتبط با حقوق خانواده یکی از مباحث مهم و پر کاربرد است که باعث برانگیختن سوالات بیشماری می شود.در این مقاله سعی دارم به یکی از سوالات مطرح در حوزه نفقه  بپردازم  سوالی شایع و مطرح در علم حقوق که در منابع مختلف به آنها پاسخ داده شده ولی به جهت سوالات زیاد عزیزانی که از  بنده در این حوزه می شود  لازم دانستم در این مقاله به تشریح قوانین مرتبط با آنها بپردازم در این مقاله به پاسخ این سوالات خواهید رسید:

 نفقه چیست و به چه چیزهای اطلاق می گردد؟ چه تفاوتی بین نفقه همسر و نفقه نزدیکان وجود دارد؟چه چیزهایی شامل نفقه می شود؟

 آیا نفقه دادن به همسر یا پدر مادر و یا پدربزرگ و مادربزرگ واجب است یا خیر و اگر واجب است  در صورت ترک انفاق چه مسئولیتی متوجه فرد مسئول می گردد؟ و در آخر برای مطالبه نفقه باید به کجا مراجعه کینم؟

 

تفاوت‌های نفقه زوجه و اقارب(نزدیکان) چیست؟

 

 

مطابق قانون مدنی ایران نفقه به معنای تامین همه نیازهای متعارف و متناسب با وضعیت از قبیل مسکن البسه اثاث منزل و هزینه‌های درمانی و بهداشتی است.نفقه در قانون برای زوجه و نزدیکان مطرح شده است که در این میان نزدیکان شامل فرزند، والدین و اقوام درجه یک می‌شود.

در قانون مدنی آمده است، در صورتی که والدین دارایی نداشته باشند و امکان کار و تامین معاش برای آنان فراهم نباشد بر این اساس فرزندان مکلف هستند که بر اساس استطاعت مالی که دارند برای آنان خوراک، پوشاک و مسکن تهیه کنند.

 

اقارب یا نزدیکان به چه افرادی اطلاق می گردد: 

اقارب در لغت جمع اقرب است و یعنی نزدیکان در واقع به کسانی گفته می شوند که به صورت طولی یا عرضی به شخصی وابستگی داشته باشند و یا به عبارتی به ان منصوب شوند.

در نظام حقوقی ایران گاهی یک شخص به دلایل حقوقی باید به برخی نزدیکان خود یا همان اقارب خود نفقه بپردازد. این حق در شرایط خاص و با ضرورت و به تعیین قاضی صلاحیت دار تعیین خواهد شد. آنچه که در این مورد حائز اهمیت است و باید بدانید اینکه رد شرایط عادی هیچ کسی ملزم به پرداخت این حق به شخص دیگر نیست مگر اینکه مورد شکایت قرار گرفته و مطابق با شرایط بوجود امده قانون آن را به انجام این کار ملزم کند.

اما تفاوت‌های نفقه چه چیزهایی هستند:

نفقه زوجه در هر صورت بر عهده مرد است صرف نظر از تمکن یا عدم تمکن مالی مرد.
اما نفقه اقارب در صورتی بر عهده فرد می‌اید که ان شخص متمکن از انفاق باشد. (مواد ۱۱۰۶ و ۱۱۹۸ ق.. م). 

نفقه زوجه در هر صورت بر عهده مرد است؛ صرف نظر از نیاز مالی زوجه یا عدم ان، اما نفقه اقارب در صورتی بر عهده فرد می‌آید که شخص مستحق انفاق محتاج باشد و توان کار نیز نداشته باشد. (مواد ۱۱۰۶ و ۱۱۹۷ ق.. م).

 

 

میزان نفقه زوجه با توجه به وضعیت زن تعیین می‌شود، اما میزان نفقه اقارب به میزانی است که نیاز‌ها و حوایج مستحق نفقه براورده شود؛ البته تا جایی که شخص ملزم به انفاق توانایی و تمکن پرداخت ان را داشته باشد. (مواد ۱۱۰۷ و ۱۲۰۴ ق.. م).

زوجه می‌تواند نفقه زمان‌های گذشته را نیز مطالبه کند یعنی برای مطالبه نفقه معوقه طرح دعوی کند، اما نفقه اقارب فقط نسبت به زمان حاضر و اتی قابل مطالباست و اقارب نمی‌توانند نفقه معوقه خود را مطالبه نمایند.
به عبارت دیگر نفقه اقارب فقط از زمان تاریخ طرح دعوی به بعد محاسبه می‌شود. (ماده ۱۲۰۶ ق.. م).

یکی از امتیازات نفقه زن بر نفقه اقارب، این است که نفقه زن مقدم بر نفقه اقارب است. ماده ۱۲۰۳ ق. م. در این خصوص بیان داشت: «در صورت بودن زوجه و یک یا چند نفر واجب النفقه دیگر، زوجه مقدم بر سایرین خواهد بود

نفقه زن مقید به تمکن زوج یا نیاز زوجه نیست، در حالی که نفقه اقارب چنین است. در ماده ۱۱۹۷ ق. م. آمده است: «کسی مستحق نفقه است که ندار بوده و نتواند بوسیله اشتغال به شغلی وسایل معیشت خود را فراهم سازد. 

در ماده ۱۱۹۸ ق. م. نیز می‌خوانیم: «کسی ملزم به انفاق است که متمکن از دادن نفقه باشد، یعنی بتواند نفقه بدهد بدون اینکه از این حیث در وضع معیشت خود دچار مضیقه گردد.

نفقه اقارب تکلیفی متقابل است، به این صورت که در رابطه بین خویشان در خط عمودی، هر کس که نیازمند است، در دارایی خویشاوند متمکن حق پیدا کند؛ در حالی که در مورد نفقه زوجه چنین نیست. نفقه زن بر عهده شوهر است و زن در هیچ فرضی در تامین نیازهای شوهرش مسئول نمی‌باشد.

نفقه زن مانند سایر دیون بر عهده شوهر است و زوجه حق دارد هر وقت آن را مطالبه نماید، در حالی که انفاق بین خویشان تن‌ها برای تامین معیشت آن‌ها است و آنان تنها می‌توانند نفقه آینده را مطالبه نمایند. 
در ماده ۱۲۰۶ آمده است: «زوجه در هر حال می‌تواند برای نفقه زمان گذشته خود اقامه دعوی نماید...، ولی اقارب فقط نسبت به آتیه می‌توانند مطالبه نفقه نمایند».

طلب زن از بابت نفقه ممتاز محسوب می‌شود و در صورتی که دارایی زوج کفاف همه دیون او را ننماید، حق زن بر سایر طلبکاران مقدم است. 
در قسمتی از ماده ۱۲۰۶ ق. م. آمده است: «. طلب او از بابت نفقه مزبور طلب ممتاز بوده و در صورت افلاس یا ورشکستگی شوهر، زن مقدم بر غرما خواهد بود...». در حالی که نفقه اقارب از چنین خصوصیتی برخوردار نمی‌باشد.

نفقه زوجه از حیث قلمرو وسیع‌تر از نفقه اقارب بوده و مصادیق آن از مصادیق نفقه اقارب بیشتر است. ماده ۱۲۰۴ ق. م. 
در تعریف نفقه اقارب بیان نموده است: «نفقه اقارب عبارت است از مسکن و البسه و غذا و اثاث‌البیت بقدر رفع حاجت با در نظر گرفتن درجه استطاعت منفق. 

ماده ۱۱۰۷ ق. م. بیان داشته است: «نفقه عبارت است از همه نیازهای متعارف و متناسب با وضعیت زن از قبیل: مسکن، البسه، غذا، اثاث منزل و هزینه‌های درمانی و بهداشتی و خادم، در صورت عادت یا احتیاج به واسطه نقصان یا مرض.

 

برای مطالبه نفقه باید از کجا شروع کنیم؟

قبل از هر چیز بهتر است برای دانستن کامل حقوق خود و درصد موفقیت در پرونده با یک وکیل یا مشاور حقوقی، تماس بگیرید. ترک نفقه هم می تواند جنبه کیفری داشته باشد و هم جنبه حقوقی. یعنی ترک انفاق عمدی می تواند تا دو سال حبس داشته باشد و از طرفی کسی که ترک انفاق نماید به پرداخت آن محکوم می گردد. بدیهی است هر ترک انفاقی نمی تواند جنبه کیفری داشته باشد و کاملا به شرایط مُنفق، بستگی دارد.